سي و ششم: گفتارى از ملاّ حسينقلى همدانى (ره) عارف بزرگ

اين عارف بزرگ در نامه‌اى مى‌نويسد: (... خلاصه بعد از سعى در مراقبت، البته طالب قُرب، بيدارى و قيام سحر را لااقل يك دو ساعت به طلوع فجر مانده الى مطلع الشّمس از دست ندهد. و نماز شب را با آداب و حضور قلب به جا بياورد.
و اگر وقتش زيادتر باشد به ذكر يا فكر يا مناجات مشغول بشود؛ ليكن قدر معيّنى از شب بايد مشغولِ ذكر با حضور بشود. در تمام حالاتش خالى از حزن نبوده باشد، اگر ندارد تحصيل نمايد به اسبابش. و بعد از فراغ، تسبيح سيده نساء عليه السلام و دوازده مرتبه سوره توحيد و ده مرتبه، (لا إِله إِلاّ اللّهُ، وَحْدَهُ لا شَريْكَ لَهْ لَهُ المُلكِ) إ لى آخر و صد مرتبه لا إِلهَ إِلاّ اللّهُ و هفتاد مرتبه استغفار بخواند. و قدرى از قرآن شريف تلاوت نمايد. و دعاى معروفِ صبح [كه در (مفاتيح ) محدّث قمى، قبل از دعاى كميل مسطور است] يعنى يا مَنْ دَلَعَ لِسانَ الصّباح إِلى آخر، البته خوانده شود. و دائماً با وضو باشد و اگر بعد از هر وضو دو ركعت نماز بكند بسيار خوب است. ملتفت باشد كه به هيچ وجه اذيتش به غير نرسد و در قضاء حوائج مسلمين لاسيّما عُلَما وَ لا سيّما أَتْقِيائِهِمْ سعى بليغ نمايد ... و در شب جمعه صد مرتبه و در عصر روز جمعه صد مرتبه، سوره قدر بخواند).

 سي و هفتم: نامه‌اى به مرحوم كمپانى حاج ميرزا جواد ملكى

نامه اى به مرحوم كمپانى حاج ميرزا جواد ملكى، در نامه‌اى كه به عنوان پاسخ نامه علاّمه محمد حسين كمپانى اصفهانى، فيلسوف و اصولى مشهور نگاشته، دستوراتى به نقل از استاد خود، مرحوم ملا حسينقلى همدانى ذكر كرده كه قسمتى از آن را انتخاب كرده در اينجا مى آوريم.
(... مرحوم مغفور مى‌فرمودند: بايد انسان يك مقدار زياده بر معمول تقليل غذا و استراحت بكند تا جنبه حيوانيّت كمتر و روحانيّت قوّت بگيرد و ميزان آن را هم چنين مى‌فرمودند، كه انسان اولاً: روز و شب زياده از دو مرتبه غذا نخورد حتى تنقّل مابين الغذائين نكند.
ثانياً: هر وقت غذا مى‌خورد بايد مثلاً يك ساعت بعد از گرسنگى بخورد آنقدر بخورد كه تمام سير نشود اين درْ كمّ غذا، و امّا كيفش بعد از آداب معروفه، گوشت زياد نخورد به اين معنى كه شب و روز هر دو نخورد و در هر هفته دو سه دفعه هر دو را، يعنى، هم روز و هم شب را ترك كند و يكى هم اگر بتواند للتكيّف [براى كيف كردن و لذّت بردن] نخورد و لامحاله آجيل خور نباشد ... و اگر بتواند روزه‌هاى سه روزه هر ماه را ترك نكند.
و امّا تقليل خواب، مى‌فرمود: شبانه روزى شش ساعت بخوابد.
اينها در تقليل حيوانيّت كفايت مى‌كند. و امّا در تقويت روحانيّت اولاً: دائماً بايد همّ و حُزن قلبى به جهت عدم وصول به مطلوب داشته باشد.
ثانياً: تا مى‌تواند ذكر و فكر را ترك نكند، كه اين دو جناح سير آسمان معرفت است.

در ذكر عمده سفارش به اذكار صبح و شام، است اَهَمّ آنها كه در اخبار وارد شده و اَهَمّ تعقيبات صلوات [نمازها] و عمده‌تر ذكر وقت خواب كه در اخبار مأثور است لاسيّما متطّهراً در حال ذكر خواب برود، و شب خيزى مى‌فرمودند: زمستانها سه ساعت، تابستانها يك ساعت و نيم، و مى‌فرمودند كه من در سجده ذكر يونسيّه [لا إِله إِلاّ أ نت سبحانك إِنّى كنت من الظالمين] خيلى اثرها ديدم.
بنده خودم هم تجربه كرده‌ام چند نفر مدّعى تجربه‌اند، يكى هم قرآن كه خوانده مى‌شود به قصد هديه به حضرت ختمى مرطبت (صلوات اللّه عليه و آله) خوانده شود).
دستورى از شاهين بلند پرواز آسمان عرفان مرحوم ملاّحسينقلى همدانى در نامه‌اى چنين مى‌نگارد: (... البته در اجتناب از معصيت كوتاهى مكن و اگر خداى نخواسته معصيت كردى زود توبه نما و دو ركعت نماز به جا آور و بعد از نماز، هفتاد مرتبه استغفار كن و سر به سجده بگذار و در سجده از حضرتِ پروردگار عفو بخواه، اميدوارم عفو بفرمايد.
معاصى [گناهان] كبيره در بعضى از رساله‌هاى عمليه ثبت شده، ياد بگير و ترك نما و زنهار پيرامون غيبت و دروغ و اذيّت مگرد. لااقل يك ساعت به صبح مانده بيدار شو و سجده به جا بياور و آنچه در (منهاج النجاة) مرحوم ملاّمحسن فيض (رضوان اللّه جلّ جلاله عليه) مذكور است كافى و شافى است از براى عمل شب و روز تو به همان نحو عمل نما و سعى كن كه عمل و ذكرت، به محض زبان نباشد و با حضور قلب باشد كه عمل بى‌حضور قلب، اصلاح قلب نمى‌كند، اگر چه ثواب كمى دارد.
البته البته از غذاى حرام فرار كن، مخور مگر حلال.
غذا را كم بخور و زياد مخور؛ يعنى، زياده بر حاجت بُنيه مخور، نه چندان بخور كه تو را سنگين بكند و از عمل باز دارد و نه چندان كم بخور كه ضعف آورد و به سبب ضعف از عبادت مانع شود. و هر قدر بتوانى روزه بگير، به شرطى كه شب جاى روز را پر نكنى. الحاصل: غذا به قدر حاجتِ بدن ممدوح و زياده و كم هر دو مذموم، و شروع به نماز كن با قلب پاك از حقد و حسد و غلّ و غش مسلمانان، و لباس ‍و فرش و مكان نمازت بايد مباح باشد.

اگر چه مكان غير محل جبهه نجس بودنش به نجاست غير متعديّه، نماز را باطل نمى‌كند ولى نبودنش بهتر است.
و بايست به نماز [به گونه] ايستادن بنده در حضور مولاى جليل، با گردنِ كج و قلب خاضع و خاشع. وبعد از فريضه صبح هفتاد مرتبه استغفار و صد مرتبه كلمه طيّبه توحيد و دعاى صباح مشهور را بخوان. و تسبيح سيده نساء [فاطمه زهرا عليها السلام] را بعد از فريضه ترك مكن. و هر روز هر قدر بتوانى لااقلّ يك جزء قرآن با احترام و وضو و خضوع و خشوع، بخوان و در بين خواندن حرف مزن مگر در مقام ضرورت. و در وقت خواب شهادت را بخوان و آية الكرسى و يك مرتبه فاتحه و چهار مرتبه سوره توحيد و پانزده مرتبه سوره قدر و آيه (شهداللّه ) [را] بخوان و استغفار هم مناسب است.

اگر بعضى از اوقات بتوانى سوره مباركه توحيد را صد مرتبه بخوانى بسيار خوب است و از ياد مرگ غافل مشو. و دست بر گونه راست گذاشته، با ياد خدا بخواب [مثل ميّت در قبر]. و از وصيت كردن غافل مشو. و ذكر مبارك (لا اِله إ لاّ أ نت سُبْحانك اِنِّى كُنْتُ مِنَ الظّالِمين) را هر قدر [بتوانى] بخوان و در هر وقت بسيار بگو. شب و عصر جمعه در هر يك صد مرتبه سوره مباركه قدر را بخوان و دعاى كميل را در هر شب جمعه ترك مكن. و (مناجات خمس عشرة) را، حالت با هر كدام از آنها مناسب باشد، لاسيّما مناجاتِ شاكين و تابئين و مفتقرين و مريدين و متوسّلين و معتصمين را بسيار بخوان و دعاهاى صحيفه كامله، هر كدام در مقام مناسب بسيار خوب است. و در وقت عصر هفتاد بار استغفار و يك سبحان اللّه العظيم سبحان اللّه و بحمده بخوان و استغفارات خاصه را هم بخوان و سجده طويل را فراموش مكن و قنوت طول دادن بسيار خوب است و همه اينها با ترك معاصى بسيار خوب است.